Thomas – William I.
Het theorema van Thomas: Als mensen situaties als werkelijk definiëren dan zijn die ook werkelijk in hun gevolgen.
De uitspraak van Thomas (1863-1947) komt uit een boek dat hij schreef met zijn latere vrouw Dorothy Swain (die zelf zegt dat ze alleen geassisteerd heeft bij het statistische deel van het onderzoek). Het geldt als het enige theorema in de sociologie, waardoor de ‘definitie van de situatie’ door de mensen zelf een belangrijke variabele is geworden bij het verklaren van sociale gebeurtenissen. In feite wordt hierin het verband gelegd tussen ‘subjectief’ en ‘objectief’ in de alledaagse realiteit. Want waar mensen iets voor waar houden en daar naar handelen, zijn die handelingen en de consequenties daarvan de objectieve gevolgen van een subjectieve inschatting van de werkelijkheid. Het Sociaal en Cultureel Planbureau noemde een nieuwjaarsuitgave (2003) naar het theorema van Thomas. Directeur Paul Schnabel geeft in de inleiding een voorbeeld van een ‘verkeerde’ definitie van de situatie. In de nasleep van de moord op Fortuyn werden vele bekende Nederlanders bedreigd met kogelbrieven. Uiteindelijk bleek dit niet het begin van een breedgedragen en bloedige opstand tegen de regenten, maar het werk van een en hetzelfde individu. Intussen hadden sommigen de politiek verlaten en sloegen steeds meer partijen taal uit die voorheen extreem rechts werd genoemd.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media