Doen
Doen en lijden zijn twee zijden van dezelfde medaille.
Hannah Arendt in The Human Condition (1958)
Omdat iedereen die zich beweegt in de maatschappij, de ‘actor’, dat altijd doet te midden van en in relatie tot andere handelende wezens, is hij nooit alleen maar een ‘doener’, maar altijd tegelijkertijd ‘lijder’. Daarom zijn volgens Hannah Arendt (1906–1975) doen en lijden ‘twee zijden van dezelfde medaille’. Elk verhaal waarmee een daad begint, bevat ook altijd de daden en het leed die daar het gevolg van zijn. En hoewel de daad misschien ‘uit het niets’ komt, zijn de consequenties daarvan eindeloos, want er ontstaat altijd een kettingreactie van nieuwe daden en nieuw leed. Dat betekent volgens Arendt dat actie en reactie nooit in een gesloten cirkel en uitsluitend tussen twee mensen bewegen. ‘De kleinste daad … draagt het zaad in zich van dezelfde eindeloosheid, want één daad, en soms zelfs één woord, is genoeg om elke constellatie te veranderen.’
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Omdat beweging voor ubuntu het beginsel van het zijn is, gaat het doen vóór de doener.
Mogobe Ramose in Ubuntu – Stroom van het bestaan als levensfilosofie (2017)
De Zuid-Afrikaanse filosoof Mogobe Ramose (1950) promoveerde in Leuven en was onder meer verbonden aan de universiteit van Tilburg. Het boek waar het citaat uit afkomstig is, wordt beschouwd als een moderne klassieker. Hoewel hij zelf ook wel inziet dat je eigenlijk niet kunt spreken over dé Afrikaanse filosofie ziet hij daarin in grote lijnen wel een duidelijk alternatief voor de westerse filosofie.
Voor de meeste westerse filosofen is een handeling iets wat voortkomt uit een beslissing van een individu, maar voor ubuntu is het bestaan een continue stroom. Dat betekent niet dat ‘het doen’ en ‘de doener’ radicaal gescheiden zijn of tegenover elkaar staan, maar dat beide aspecten zijn van één en dezelfde werkelijkheid. Hij noemt ubuntu daarom een ‘werkwoordelijk zelfstandig naamwoord’, het ‘wordende zijn’. Dit kan zich weliswaar ‘uitkristalliseren tot een bepaalde vorm van sociale organisatie, religie of recht’, maar dan als ‘voortgaande werking’ in plaats van een handeling die al af is.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media