Eerlijkheid
Een fijn gesprek kan eenzaamheid tegengaan, de dag inhoud geven en mooie ontmoetingen tot stand brengen.
Marja Havermans en Aagje van der Vossen in Spreken is zilver, vragen is goud. In dialoog met ouderen (2014)
In het voorwoord bij hun fraai vormgegeven boek Spreken is zilver, vragen is goud (2014) merken praktisch filosofe Marja Havermans en stervensbegeleidster Aagje van der Vossen op dat het kenmerkend is voor een dialoog dat de gespreksdeelnemers gezamenlijk tot resultaten en inzichten komen ze die ieder voor zichzelf niet zouden bereiken. Zij presenteren een aantal vormen waarin dit kan plaatsvinden, onder andere het socratisch gesprek. Bij al deze vormen blijven de voorwaarden van de dialoog van kracht:
- luister goed naar elkaar;
- schort je eigen oordeel op;
- stel vooral vragen;
- toon belangstelling voor de ander en probeer iets van hem/haar te leren;
- spreek je twijfels uit als je die hebt;
- formuleer zo kort, zo helder en zo concreet mogelijk;
- wees eerlijk;
- neem de tijd.
Tevens verschenen op de Levenskunst Kalender © Veen Media
Kenmerkend voor een dialoog is dat de gespreksdeelnemers gezamenlijk tot resultaten en inzichten komen ze die ieder voor zichzelf niet zouden bereiken.
In het voorwoord bij hun fraai vormgegeven boek merken praktisch filosofe Marja Havermans (1956) en stervensbegeleidster Aagje van der Vossen (1961) op dat er bij allerlei onderwerpen die ouderen betreffen vaak over ouderen wordt gesproken, maar zelden of nooit door ouderen. Zij presenteren een aantal vormen waarin gesprekken met ouderen kunnen plaatsvinden, onder andere het socratisch gesprek. Bij al deze vormen blijven de voorwaarden van de dialoog van kracht:
1. deelnemers moeten heel goed naar elkaar luisteren;
2. deelnemers schorten hun eigen oordeel op;
3. het stellen van vragen staat voorop;
4. de deelnemers hebben de juiste gesprekshouding: ze hebben belangstelling voor elkaar en willen iets van elkaar leren of samen tot nieuwe inzichten komen;
5. het is goed om twijfels uitspreken;
6. deelnemers spreken kort en helder en zo concreet mogelijk;
7. deelnemers zijn eerlijk;
8. de deelnemers hebben of nemen de tijd.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Het beoefenen van de liefde moet beginnen met het erkennen van het verschil tussen eerlijkheid en liefde.
In zijn boek heeft de Duits-Amerikaanse denker Erich Fromm (1900–1980) het eigenlijk niet over eerlijkheid, maar over ‘fairness’. Dit begrip laten Nederlandse ethici vaak onvertaald, omdat er geen equivalent voor is onze taal. Het gaat om redelijkheid, billijkheid, ‘eerlijk spel’ (zoals de vertaler het noemt in Liefhebben, een kunst, een kunde). De ethiek van ‘fairness’ wordt vaak samengevat tot de Gulden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook de ander niet. Velen denken dat dit een algemene uitwerking is van het joods-christelijke gebod van de naastenliefde. Maar volgens Fromm is het iets wezenlijk anders. Naastenliefde betekent dat je je verantwoordelijk en verbonden (één) voelt met een ander, terwijl fairness-ethiek betekent dat je niet verantwoordelijk en een voelt, maar afgescheiden en afstandelijk. Het betekent dat je de rechten van je naaste respecteert, maar niet dat je van hem houdt.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media