Kwade trouw
Laf wordt men pas door de daad die men gedaan heeft.
Jean-Paul Sartre in Over het existentialisme (1965, Ned. vert. 1967)
‘De existentie gaat vooraf aan de essentie’, zegt de filosoof Sartre. En voor een breed publiek legt hij uit wat voor consequenties dat heeft voor ons dagelijks leven. Want uiteindelijk zijn wij mensen niet meer dan ons leven, maar ook niet minder. Het betekent onder meer dat een existentialist zegt dat een lafaard verantwoordelijk is voor zijn lafheid. Zeggen dat je nu eenmaal laf bent door je erfelijk bepaalde temperament, je opvoeding of de maatschappelijke omstandigheden is een vorm van ‘kwade trouw’, ‘inauthenticiteit’. Natuurlijk bestaan er mensen met een sterk karakter of een slap karakter, maar die slapte maakt je nog niet laf. ‘Wat de lafheid uitmaakt is de daad waardoor men toegeeft of weerstaat.’ Omgekeerd betekent het ook dat we absoluut vrij zijn om te kiezen om moedig te zijn, of eigenlijk: te worden.
22Tevens verschenen op de Levenskunstkalender © Veen Media
[We zijn] altijd bereid (…) te vluchten in het geloof in het determinisme als die vrijheid ons zwaar valt of als we een excuus nodig hebben.
Jean-Paul Sartre in Het zijn en het niet (1943/2003, p. 104)
Uit een onderzoek van de psychologen Vohs en Schooler blijkt dat je door mensen ervan (te proberen) te overtuigen dat de vrije wil niet bestaat, omdat al hun gedrag gedetermineerd is, zorgt dat ze zich sneller schuldig zullen maken aan bedrog. Het motto van het artikel is, hoe kan het ook anders, een citaat uit L’Être et le Néant (1943) van Jean-Paul Sartre (1905–1980). Want Sartre veroordeelde ons tot de vrijheid, door te laten zien dat elke keer dat wij een excuus buiten onszelf zoeken voor ons handelen, wij te kwader trouw zijn. Dat geldt ook voor een beroep op het ‘brein’ dat slechts voor neurowetenschappers toegankelijk is en niet voor onszelf.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media