Plichtethiek

Probeer je plicht te doen en je weet meteen wat je in je mars hebt.

Johann Wolfgang von Goethe in Wilhelm Meisters leerjaren (1821)

In het hoofdstuk ‘Beschouwingen in de zin van de wandelaar’ gaat Goethe in op de klassieke opdracht (van het Orakel van Delphi): ‘Ken uzelve.’ Maar hoe gaat dat, vraagt Goethe zich af, jezelf leren kennen? Als je het voorbeeld van Socrates zou volgen, zou je vooral veel nadenken en gesprekken voeren, en vele filosofen hebben hem daarin gevolgd. Goethe meent echter dat je jezelf nooit door ‘beschouwelijkheid’ kunt leren kennen, maar wel door te handelen.

Als je het zo strikt zou proberen te doen, kom je echter in de problemen. Ja, je moet handelen om te zien ‘wat je in je mars hebt’ en wat je leuk en belangrijk vindt, maar als je nooit je handelen overdenkt, kom je daar nooit achter. En ja, je moet jezelf ‘beschouwen’, maar ook af en toe handelen, anders kun je alleen nog maar reflecteren op je reflecteren (en dan ben je academisch filosoof …). In het werkelijke leven is het dus een kwestie van je moment voor beide kiezen.

Tevens verschenen op de Levenskunstkalender © Veen Media

Datum : november 8, 2019
Thema's : / / / /
Denkers : /

Het bewustzijn en het gevoel van onbeduidendheid van de eigen morele waarde in vergelijking tot de wet is de nederigheid of deemoed (humilitas moralis).

Immanuel Kant in Die Metaphysik der Sitten (1797)

Naast de deugd van de nederigheid onderscheidt Immanuel Kant (1724–1804) nog twee andere houdingen tegenover de eigen morele waarde. Ten eerste is dat de Tugendstolz of arrogantia moralis, oftewel het overtuigd zijn van de eigen morele waarde, maar alleen maar bij gebrek aan een vergelijking met de wet. Maar nog meer ‘zedelijk fout’ is wat Kant de ‘kruiperij’ noemt: het afzien van iedere aanspraak op morele waarde in de overtuiging dat men zo een geleende waarde verwerft (humilitas spuria). In zo’n geval zet iemand zijn nederigheid louter in om de gunst van een ander te verwerven, en als huichelarij en vleierij is dat in strijd met de ‘plicht ten opzichte van jezelf’.
De basis van Kants ‘plichtethiek’ is dat wij ons moeten laten leiden door de zogenaamde categorische imperatief: handel slechts volgens die stelregel, waarvan je tegelijk kunt willen dat die voor iedereen moet gelden. Dan blijkt dat ‘kruiperij’ in strijd is met dat gebod, en nederigheid niet.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Datum : juni 28, 2015
Thema's : / / / /
Denkers :

Zoeken

Denkers

Arendt Aristoteles Augustinus Bentham Camus De Botton Democritus Descartes Einstein Epictetus Epicurus Foucault Frankl Freud Fromm Heidegger Hume James Jezus Christus Kant Kessels Kierkegaard Latour Levinas Marcus Aurelius Marx Maturana Mill – John Stuart Montaigne Mulisch Nietzsche Pascal Pirsig Plato Popper Sartre Schmid Schopenhauer Seneca Sloterdijk Socrates Spinoza Whitehead Wittgenstein Yalom

Thema’s

Ander Angst Christendom Denken Deugden Dialoog Dood Eenzaamheid Emoties Ethiek Existentialisme Filosofen Filosofie Geloof Geluk Genot God Goed Handelen Kennis Leven Levenskunst Lichaam Liefde Lijden Mens Mens en dier Moraal Natuur Pijn Politiek Psychologie Psychotherapie Religie Taal Tijd Verantwoordelijkheid Vrije wil Vrijheid Waarheid Werkelijkheid Wetenschap Wijsheid Ziel Zin