Harm van der Gaag in Wie het niet weet mag het zeggen – In de spreekkamer van de filosofische praktijk (2013)
Met deze speelse variant op het slotakkoord van Wittgensteins Tractatus (‘Waarover men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen’) geeft filosofisch practicus Harm van der Gaag een moderne wending aan Freuds Fehlleistung. Freud had gemerkt dat een van de toegangen tot het onbewuste van de mens de analyse is van diens versprekingen of andere vergissingen. Van der Gaag zegt dat hij bij zijn ‘bezoekers’ regelmatig merkt dat ‘het schaamtevolle, het verborgene, het verlangen dat er niet mag zijn’, tevoorschijn komt in de vorm van versprekingen, maar ook in lichaamshouding of onwillekeurige handelingen.
Hij geeft het voorbeeld van een vrouw van begin dertig – die hij mooi vindt en die op hem gesteld is –, met een korte rok en hoge hakken, die voortdurend onrustig haar ene lange been over het andere slaat. Tijdens het gesprek verwijst ze een paar keer naar ‘het verleden’. Ten slotte concludeert zij ‘onbewust’: ‘Het gaat toch om het verleiden.’
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media