Zelf hield Eduard Douwes Dekker (1820-1887) er een eigen spelling op na, waarin zijn bundelingen van veelsoortige teksten Ideen heetten. De grootste Nederlandse schrijver van de negentiende eeuw had namelijk niet alleen ‘veel leed gedragen’ (= Multatuli), maar ook over veel zaken een uitgesproken mening. De zeven bundels met Ideeën verschenen tussen 1862 en 1877, met proza dat uiteenloopt van aforismen zonder toelichting of context, zoals het citaat, tot een volledige roman (‘De geschiedenis van Woutertje Pieterse’).

Net als zijn bekendste werk (Max Havelaar, of de koffi-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappy, 1860) zijn de Ideeën geschreven vanuit een grote weerzin tegen het toen heersende politieke, maatschappelijke en culturele klimaat. Hoewel hij afkomstig was uit een doopsgezind nest en later steeds atheïstischer werd, lijkt in het citaat toch een zekere calvinistische geest te ademen. Maar het zou ook meer gericht kunnen zijn tegen het vanzelfsprekende gelijk van het dogmatische domineesproza uit die tijd. Het voorafgaande idee (60) lijkt daar op te wijzen: ‘Als ik iets geschreven heb en dat nalees, is meestal m’n hoofdindruk: over die zaak zou veel te zeggen wezen.’

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media